Ziekte: Blauwtong

Ziekteverwekker

Blauwtong wordt veroorzaakt door het blauwtongvirus (BTV), een virus uit het geslacht Orbivirus. Er zijn verschillende serotypen van het virus, zoals BTV-3 en BTV-12, die recentelijk in Nederland voorkwamen (Fabri et al., 2024; Santman-Berends et al., 2025). Blauwtong is een meldingsplichtige ziekte. Bij verdenking van blauwtong wordt de NVWA direct ingelicht (https://www.nvwa.nl/onderwerpen/dierziekten/melden-dierziekte#/).

Gevoelige diersoorten

Gehouden en wilde herkauwers, kameelachtigen, olifanten, en gehouden of wilde carnivoren kunnen besmet worden met BTV, waarbij sommige hiervan gevoelig zijn voor ziekte en sterfte, en anderen subklinisch besmet worden (Saminathan et al., 2020).

Onder wilde diersoorten die van nature in Europa voorkomen zijn gevoelig voor ziekte en sterfte door BTV-infectie o.a. de moeflon (Ovis aries musimon) (Fernandez-Pacheco et al., 2008), de Iberische steenbok (Capra pyrenaica) (Gómez-Guillamón et al 2021), de Europese bison/wisent (Bison bonasus) (Larska et al 2025), en de Euraziatische lynx (Lynx lynx) (Jauniaux et al, 2008).

Bij andere soorten verloopt de infectie voor zover waargenomen zonder waarneembare ziekte, o.a., bij het edelhert (Cervus elaphus), damhert (Dama dama) en ree (Capreolus capreolus), Op basis van het percentage dieren met aantoonbare antilichamen, zou besmetting vaker voorkomen bij edelherten en damherten dan bij reeën (Barroso et al., 2021; Falconi et al., 2011; Jiménez-Ruiz et al.,2022; Linden et al., 2010). Het percentage reeën met BTV-antilichamen is over het algemeen laag (zie ook https://dwhc.nl/2023/12/geen-blauwtong-reeen-2023/).

Symptomen dieren

Ziekteverschijnselen door BTV infectie zijn uitgebreid beschreven voor het schaap en voor het in Amerika voorkomend witstaarthert (Odocoileus virginianus) (Falconi et al., 2011; Maclachlan et al. 2015):

  • Koorts
  • Zwelling van de kop, o.a. van de lippen, de snuit en de oren, door vochtophoping
  • Overmatig speekselen (schapen)
  • Rode slijmvliezen in de mond; heel soms een blauwe tot paarse verkleuring van de tong en het mondslijmvlies (komt ondanks de naam van de ziekte niet vaak voor); Bloedingen en zweren in de mond, vooral op het tandkussen, die zo pijnlijk kunnen zijn dat dieren niet meer eten.
  • Overvloedige heldere neusuitvloeiing, dat later etterig wordt en korsten achterlaat rond de neus en snuit
  • Kreupelheid en stijfheid door ontsteking van de kroonrand en spieren
  • Bloedingen, bv onderhuids
  • Breuken in de wol (schapen)
  • Soms diarree, met of zonder bloed
  • Ernstig bemoeilijkte ademhaling door vochtophoping in de longen, soms secundair gevolgd door een bacteriële long-en-luchtwegontsteking.

Het ziekteverloop is slecht te voorspellen. Ernstig zieke dieren kunnen volledig herstellen, maar ze kunnen ook sloom worden, niet meer opstaan en overlijden. Ook kan er plotselinge sterfte optreden bij dieren die leken te herstellen, bij het afsterven van hartspierweefsel.

Veel van deze ziekteverschijnselen werden ook waargenomen in Europese wilde diersoorten die gevoelig zijn voor ziekte en sterfte door BTV. Ziekteverschijnselen bij de moeflon besmet met BTV-1 waren ontstekingen van de slijmvliezen, met stuwing, zwelling en bloedingen (Fernandez-Pacheco et al., 2008).  Bij de Iberische steenbok besmet met BTV-4 waren de zwakte, moeilijke ademhaling, neusuitvloeing met schuim, onderhuids oedeem bij kop en kaken, nek en borst (Gómez-Guillamón et al., 2021). Bij de bison besmet met BTV-3 in Polen duurde de ziekte ongeveer 10 dagen, waarbij de eerste verschijnselen waren een gebrek aan eetlust en het zich afzijdig houden van de kudde. In de 2 à 3 dagen voor de dood, was het dier verzwakt, apathisch, verminderd mobiel, en kreeg het bloederige diarree, en eerst heldere en daarna etterige neusuitvloeing (Larska et al 2025).

Besmetting dieren

Overdracht van BTV tussen dieren vindt met name plaats via knutten (kleine stekende insecten van de familie Culicoides). Een knut moet eerst een besmet dier gestoken hebben om zelf besmet te raken, en vervolgens het virus te kunnen overdragen.

Besmetting mensen

Blauwtong is geen zoönose. Mensen kunnen niet geïnfecteerd raken met het virus.

Geografische verspreiding

Blauwtong komt op alle continenten voor, met uitzondering van Antarctica (Maclachlan et al. 2015). In Europa komt blauwtong vooral voor in landen rond de Middellandse Zee, zoals Spanje, Griekenland, en Italië (serotypen 1, 2, 4, 8, 9, en 16). Sinds 2006 zijn er ook uitbraken in Noordwest-Europa, waaronder in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, en Denemarken. In Frankrijk is BTV-8 aanwezig sinds 2015, BTV-4 sinds 2017 en BTV-3 sinds 2024 (https://agriculture.gouv.fr/la-situation-de-la-fievre-catarrhale-ovine-fco-en-france ; 10 aug 2025). In Nederland en België zijn in 2023 en 2024 grote uitbraken geweest onder gehouden dieren (vooral serotype 3) (Rijksoverheid. (2023, 6 september).

 

In 2025 zijn er, tot nu toe (10 aug 2025), geen gevallen van blauwtong vastgesteld in Nederland. Kijk hier voor het actuele beeld in Nederland.

Voorzorgsmaatregelen

Voor gehouden dieren zijn er maatregelen voor het weren van knutten. Ook vaccinaties tegen specifieke serotypen kunnen helpen de verspreiding onder gehouden dieren te beperken. Er is weinig kruis-bescherming tussen BTV serotypen, dat betekent dat vaccinatie tegen een specifiek serotype weinig bescherming biedt tegen een andere serotype (Maclachlan et al. 2015).

 

Gebruikte bronnen

Barroso P, Risalde MA, García-Bocanegra I, Acevedo P, Barasona JÁ, Palencia P, Carro F, Jiménez-Ruiz S, Pujols J, Montoro V, Vicente J. Long-term determinants of the seroprevalence of the bluetongue virus in deer species in southern Spain. Res Vet Sci. 2021 Oct;139:102-111. doi: 10.1016/j.rvsc.2021.07.001. Bottom of Form

Fabri, N., van den Brink, K., van den Brom, R., Smits, D., Santman-Berends, I., ter Bogt-Kappert, C., Dijkstra, E., Snijders-van de Burgwal, N., Bunte, M. (Projectleider), & Roos, L. (Accountmanager). (2024). Monitoren van kliniek op BTV-3 besmette schapen- en rundveebedrijven in 2024: Resultaten (Projectnummer 3020003) [Rapport]. Royal GD. https://www.gddiergezondheid.nl/-/media/6513C403F63F4051AF5F6D003A0DFB93.ashx

Falconi C, López-Olvera JR, Gortázar C. BTV infection in wild ruminants, with emphasis on red deer: a review. Vet Microbiol. 2011 Aug 5;151(3-4):209-19. doi: 10.1016/j.vetmic.2011.02.011.

Fernández-Pacheco P, Fernández-Pinero J, Agüero M, Jiménez-Clavero MA. Bluetongue virus serotype 1 in wild mouflons in Spain. Vet Rec. 2008 May 17;162(20):659-60. doi: 10.1136/vr.162.20.659. PMID: 18487587.

Gómez-Guillamón F, Caballero-Gómez J, Agüero M, Camacho-Sillero L, Risalde MA, Zorrilla I, Villalba R, Rivero-Juárez A, García-Bocanegra I. Re-emergence of bluetongue virus serotype 4 in Iberian ibex (Capra pyrenaica) and sympatric livestock in Spain, 2018-2019. Transbound Emerg Dis. 2021 Mar;68(2):458-466. doi: 10.1111/tbed.13696. Epub 2020 Jul 7. PMID: 32573968.

Jauniaux TP, De Clercq KE, Cassart DE, Kennedy S, Vandenbussche FE, Vandemeulebroucke EL, et al. Bluetongue in Eurasian Lynx. Emerg Infect Dis. 2008;14(9):1496-1498. https://doi.org/10.3201/eid1409.080434

Jiménez-Ruiz S, Vicente J, Risalde MA, Acevedo P, Cano-Terriza D, González-Barrio D, Barroso P, García-Bocanegra I. Survey of Culicoides-borne bluetongue and Schmallenberg viruses at the wildlife-livestock interface in Doñana National Park (Spain). Transbound Emerg Dis. 2022 Sep;69(5):e1815-e1824. doi: 10.1111/tbed.14516. Epub 2022 Mar 25. PMID: 35304824.

Larska M, Orłowska A, Łopuszyński W, Skurka Ł, Nowakowska A, Trębas P, Krzysiak MK, Rola J, Smreczak M. First Detection of Bluetongue Virus Type 3 in Poland in 2024-A Case Study in European Bison (Bison bonasus). Pathogens. 2025 Apr 12;14(4):377. doi: 10.3390/pathogens14040377. PMID: 40333170; PMCID: PMC12030162.

Linden A, Gregoire F, Nahayo A, Hanrez D, Mousset B, Massart AL, De Leeuw I, Vandemeulebroucke E, Vandenbussche F, De Clercq K. Bluetongue virus in wild deer, Belgium, 2005-2008. Emerg Infect Dis. 2010 May;16(5):833-6. doi: 10.3201/eid1605.091217. PMID: 20409376; PMCID: PMC2953989.

Maclachlan, N. J., Mayo, C. E., Daniels, P. W., Savini, G., Zientara, S., & Gibbs, E. P. J. (2015). Bluetongue. Revue Scientifique et Technique-Office International des Epizooties, 34(2), 329-340. 10.20506/rst.34.2.2360

Rijksoverheid. (2023, 6 september). Blauwtongvirus vastgesteld op enkele schapenbedrijven in Midden-Nederland. Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-landbouw-visserij-voedselzekerheid-en-natuur/nieuws/2023/09/06/blauwtongvirus-vastgesteld-op-enkele-schapenbedrijven-in-midden-nederland

Saminathan, M., Singh, K. P., Khorajiya, J. H., Dinesh, M., Vineetha, S., Maity, M., Rahman, A. F., Misri, J., Malik, Y. S., Gupta, V. K., Singh, R. K., & Dhama, K. (2020). An updated review on bluetongue virus: epidemiology, pathobiology, and advances in diagnosis and control with special reference to India. The veterinary quarterly, 40(1), 258–321. https://doi.org/10.1080/01652176.2020.1831708

Santman-Berends, I., Paarlberg, N., van den Brink, K., Holwerda, M., Stegeman, A., Strous, E., Snijders, N., van Duijn, L., Dijkstra, E., Mars, J., & van den Brom, R. (2025). Binnenbedrijfsprevalentie en klinische verschijnselen van blauwtong serotype 12 op rundvee- en schapenbedrijven (Projectnummer 2080117). Royal GD. https://www.gddiergezondheid.nl/-/media/6DD8E01D3EA545109279DCF53B3BEFB6.ashx

Externe informatie

Onderzoeksresultaten

Projecten

Geen projecten gevonden.

Overige berichten

Geen berichten gevonden.

Documenten en Publicaties

Geen publicaties gevonden.