Ziekte: Aviaire influenza – Vogelgriep – Vogelpest

Op deze pagina staat eerst algemene informatie over de ziekte. Door te klikken op de groene balk, wordt de onderliggende tekst zichtbaar.
Nieuwsberichten, DWHC-onderzoeksresultaten, documenten en literatuur die betrekking hebben op deze ziekte en op de DWHC-website te vinden zijn, staan onder de algemene informatie weergegeven.

Recentste versie van vragen en antwoorden vogelgriep

Volg hier de updates over de vogelgrieptesten in 2025 per maand.

Op de pagina laatste informatie testresultaten vogelgriep vindt u vogelgriep-testresultaten per vogelsoort en overzichten van voorgaande jaren.

Update van document met vogelsoorten waarbij HPAI in Nederland sinds 2016 is vastgesteld:

Lijst met wilde vogelsoorten waarbij vogelgriep in Nederland in de periode 2016 – 15 augustus 2023

Ziekteverwekker

Er zijn veel subtypes van het vogelgriepvirus, of te wel aviaire influenza (AI) virus. Het virus wordt  benoemd naar de twee eiwitten in het virus, het hemaglutinine eiwit (16 HA subtypes, H1 t/m H16) en het neuraminidase eiwit (9 NA subtypes, N1 t/m N9).

Op basis van het ziekmakend vermogen (pathogeniteit) voor pluimvee wordt er onderscheid gemaakt in laag pathogene (LP) en hoog pathogene (HP) varianten. Een H5 of H7 LPAI-virus kan veranderen (muteren) in een dodelijke H5 of H7 HPAI variant. Vogelgriep is een aangifteplichtige (veehouder, dierenarts, laboratorium) en bestrijdingsplichtige ziekte.

Gevoelige diersoorten

Vogels – Watervogels, vooral eendachtingen Anatidae (eenden, ganzen en zwanen) en steltloperachtigen Charadriiformes (meeuwen, sternen, steltlopers) zijn de natuurlijke reservoir soorten voor LPAI-virussen. Over het algemeen veroorzaken LPAI-virussen geen ernstige ziekte bij vogels (Verhagen et al., 2015).

HPAI-virussen kunnen wel ernstige ziekte en sterfte veroorzaken bij kippen en andere vogelsoorten, ook bij eendachtigen. Op basis van de huidige kennis, ontstaan HPAI-virussen in gehouden pluimvee die leven onder intensieve productie omstandigheden, en niet onder in het wild levende vogels (Pasick en Kahn, 2014).

O.a. de recente HPAI H5N8 uitbraken laten zien dat er naar verloop van tijd wel uitwisseling van genen van HPAI H5N1-virus met LPAI-virus heeft plaatsgevonden, en dat daaruit ontstane HPAI virussen mogelijk beter aangepast zijn aan sommige wilde vogelsoorten, en dit verspreiding via wilde vogels in de hand kan werken (Verhagen et al. 2015).

Zoogdiersoorten kunnen besmet worden met AI-virussen. Onder anderen de mens (AI is een zoonose), de hond, de kat, het paard en het varken. In de winter 2014-2015 is in Nederland bij zeehonden de variant H10N7 aangetoond.

Referenties:

Pasick J, Kahn S. The scientific rationale for the World Organisation for Animal Health standards and recommendations on avian influenza. Rev Sci Tech. 2014 Dec;33(3):691-709.

Verhagen JH, Herfst S, Fouchier RA. Infectious disease. How a virus travels the world. Science. 2015 Feb 6;347(6222):616-7. doi: 10.1126/science.aaa6724.

Symptomen dieren

De symptomen bij met LPAI-virus besmette vogels zijn verlaagde eierproductie, luchtwegproblemen, en verhoogde sterfte. Met HPAI-virus besmette vogels zijn de symptomen acuter en ernstiger. Naast ademhaling- en leg-problemen en plotselinge sterfte, kan er ook sprake zijn van diarree, zwelling en blauwkleuring van kam, lellen en poten, en, vooral bij eendachtingen, zenuwverschijnselen

Symptomen mensen

Mensen krijgen griepachtige verschijnselen: koorts, hoofdpijn, spierpijn, hoest of conjunctivitis.

Besmetting mensen

Overdracht kan plaatsvinden via direct en indirect contact, via verschillende routes (maagdarmkanaal, luchtwegen, oogslijmvlies). Voor meer informatie over vogelgriep bij mensen zie RIVM

Voorzorgsmaatregelen

Pluimveesector – Het nemen van hygiënemaatregelen om insleep van AI-virus te voorkomen is verplicht voor pluimveeveehouders en transporteurs van levende dieren (“biosecurity”). Ook vindt er AI-monitoring plaats op pluimveebedrijven, om vogelgriepvirus infectie bij pluimvee in een vroeg stadium te ontdekken. Bij verdenking vindt er blokkade plaats van het bedrijf en het pluimveebestand terwijl er nader onderzoek gedaan wordt, om eventuele verdere verspreiding te voorkomen.

Wilde vogels – Er vindt ook AI-monitoring plaats bij wilde vogels.  Bij levende wilde vogels gaat het om het bijhouden welke AI virussen er voorkomen. Hiertoe worden specifieke onderzoeken uitgevoerd door ErasmusMC en Sovon  De AI-monitoring bij dode in het wild levende vogels is Europa-breed in gang gezet toen in Europa het HPAI H5N1 in 2005-2006 werd vastgesteld en dit ook sterfte veroorzaakte onder wilde vogels, met name de knobbelzwaan (Cygnus olor) en de kleine zwaan (Cygnus cygnus).  Het DWHC, Sovon, WBVR en de NVWA zijn hierin betrokken.

Externe informatie

Onderzoeksresultaten

Projecten

Overige berichten

Documenten en Publicaties

  • Monitoring vogelgriep bij zoogdieren
  • Wild zoogdier besmet met het hoogpathogene H5N1-vogelgriepvirus. Rijks, J.M., V.Caliendo, N.Beerens, R. S. Sikkema, J.M.A. van den Brand & Roy Slaterus, (2024). De Levende Natuur, 125 (2), p 53-56. 53_56_DLN2_Zoogdieren_met_H5N1 - Auteursbestand
  • Effect of 2020–21 and 2021–22 Highly Pathogenic Avian Influenza H5 Epidemics on Wild Birds, the Netherlands. Caliendo, V., E. Kleyheeg, N. Beerens, K.C.J. Camphuysen, R. Cazemier, A.R.W. Elbers, R.A.M. Fouchier, L. Kelder, T. Kuiken, M. Leopold, R. Slaterus, M.A.H. Spierenburg, H. van der Jeugd, H. Verdaat & J.M. Rijks (2024). Emerging Infectious Diseases. 2024;30(1):50-57. doi:10.3201/eid3001.230970.
  • Zoonotic Mutation of Highly Pathogenic Avian Influenza H5N1 Virus Identified in the Brain of Multiple Wild Carnivore Species. Vreman, S., M. Kik, E. Germeraad, R. Heutink, F. Harders, M. Spierenburg, M. Engelsma, J. Rijks, J. van den Brand & N. Beerens. Pathogens 2023, 12(2), 168. https://doi.org/10.3390/pathogens12020168
  • Vogelgriepsterfte onder wilde vogels, massaler en desastreuzer dan ooit. Montizaan, M., R. Slaterus & J. Rijks (2022). Vakblad Natuur Bos Landschap sept 2022 (187): 12-15
  • Highly Pathogenic Avian Influenza A(H5N1) Virus in Wild Red Foxes, the Netherlands, 2021. Rijks, J. M., H. Hesselink, P. Lollinga, R. Wesselman, P. Prins, E. Weesendorp, M. Engelsma, R. Heutink, F. Harders, M. Kik, H. Rozendaal, H. van den Kerkhof, & N. Beerens (2021). Emerging Infectious Diseases, 27(11), 2960-2962. https://doi.org/10.3201/eid2711.211281.