Ziekte: Aviaire influenza – Vogelgriep – Vogelpest

Op deze pagina staat eerst algemene informatie over de ziekte. Door te klikken op de groene balk, wordt de onderliggende tekst zichtbaar.
Nieuwsberichten, DWHC-onderzoeksresultaten, documenten en literatuur die betrekking hebben op deze ziekte en op de DWHC-website te vinden zijn, staan onder de algemene informatie weergegeven.

Recentste versie van vragen en antwoorden vogelgriep

Volg hier de updates over de vogelgrieptesten in 2025 per maand.

Op de pagina laatste informatie testresultaten vogelgriep vindt u vogelgriep-testresultaten per vogelsoort en overzichten van voorgaande jaren.

Update van document met vogelsoorten waarbij HPAI in Nederland sinds 2016 is vastgesteld:

Lijst met wilde vogelsoorten waarbij vogelgriep in Nederland in de periode 2016 – 15 augustus 2023

Ziekteverwekker

Er zijn veel subtypes van het vogelgriepvirus, of te wel aviaire influenza (AI) virus. Het virus wordt benoemd naar de twee eiwitten in het virus, het hemaglutinine eiwit (16 HA subtypes, H1 t/m H16) en het neuraminidase eiwit (9 NA subtypes, N1 t/m N9).

Op basis van het ziekmakend vermogen (pathogeniteit) voor pluimvee wordt er onderscheid gemaakt in laag pathogene (LP) en hoog pathogene (HP) varianten. Een H5 of H7 LPAI-virus kan veranderen (muteren) in een dodelijke H5 of H7 HPAI variant. Vogelgriep is een aangifteplichtige (veehouder, dierenarts, laboratorium) en bestrijdingsplichtige ziekte.

Gevoelige diersoorten

Vogels – Watervogels, vooral eendachtingen Anatidae (eenden, ganzen en zwanen) en steltloperachtigen Charadriiformes (meeuwen, sternen, steltlopers) zijn de natuurlijke reservoir soorten voor LPAI-virussen. Over het algemeen veroorzaken LPAI-virussen geen ernstige ziekte bij vogels (Verhagen et al., 2015).

HPAI-virussen kunnen wel ernstige ziekte en sterfte veroorzaken bij kippen en andere vogelsoorten, ook bij eendachtigen. Op basis van de huidige kennis, ontstaan HPAI-virussen in gehouden pluimvee die leven onder intensieve productie omstandigheden, en niet onder in het wild levende vogels (Pasick en Kahn, 2014).

O.a. de recente HPAI H5N8 uitbraken laten zien dat er naar verloop van tijd wel uitwisseling van genen van HPAI H5N1-virus met LPAI-virus heeft plaatsgevonden, en dat daaruit ontstane HPAI virussen mogelijk beter aangepast zijn aan sommige wilde vogelsoorten, en dit verspreiding via wilde vogels in de hand kan werken (Verhagen et al. 2015).

Zoogdiersoorten kunnen besmet worden met AI-virussen. Onder anderen de mens (AI is een zoonose), de hond, de kat, het paard en het varken. In de winter 2014-2015 is in Nederland bij zeehonden de variant H10N7 aangetoond.

Referenties:

Pasick J, Kahn S. The scientific rationale for the World Organisation for Animal Health standards and recommendations on avian influenza. Rev Sci Tech. 2014 Dec;33(3):691-709.

Verhagen JH, Herfst S, Fouchier RA. Infectious disease. How a virus travels the world. Science. 2015 Feb 6;347(6222):616-7. doi: 10.1126/science.aaa6724.

Symptomen dieren

De symptomen bij met LPAI-virus besmette vogels zijn verlaagde eierproductie, luchtwegproblemen, en verhoogde sterfte. Met HPAI-virus besmette vogels zijn de symptomen acuter en ernstiger. Naast ademhaling- en leg-problemen en plotselinge sterfte, kan er ook sprake zijn van diarree, zwelling en blauwkleuring van kam, lellen en poten, en, vooral bij eendachtingen, zenuwverschijnselen

Symptomen mensen

Mensen krijgen griepachtige verschijnselen: koorts, hoofdpijn, spierpijn, hoest of conjunctivitis.

Besmetting mensen

Overdracht kan plaatsvinden via direct en indirect contact, via verschillende routes (maagdarmkanaal, luchtwegen, oogslijmvlies). Voor meer informatie over vogelgriep bij mensen zie RIVM

Voorzorgsmaatregelen

Pluimveesector – Het nemen van hygiënemaatregelen om insleep van AI-virus te voorkomen is verplicht voor pluimveeveehouders en transporteurs van levende dieren (“biosecurity”). Ook vindt er AI-monitoring plaats op pluimveebedrijven, om vogelgriepvirus infectie bij pluimvee in een vroeg stadium te ontdekken. Bij verdenking vindt er blokkade plaats van het bedrijf en het pluimveebestand terwijl er nader onderzoek gedaan wordt, om eventuele verdere verspreiding te voorkomen.

Wilde vogels – Er vindt ook AI-monitoring plaats bij wilde vogels. Bij levende wilde vogels gaat het om het bijhouden welke AI virussen er voorkomen. Hiertoe worden specifieke onderzoeken uitgevoerd door ErasmusMC en Sovon De AI-monitoring bij dode in het wild levende vogels is Europa-breed in gang gezet toen in Europa het HPAI H5N1 in 2005-2006 werd vastgesteld en dit ook sterfte veroorzaakte onder wilde vogels, met name de knobbelzwaan (Cygnus olor) en de kleine zwaan (Cygnus cygnus). Het DWHC, Sovon, WBVR en de NVWA zijn hierin betrokken.

Externe informatie

Onderzoeksresultaten

Rustige periode maar vogelgriepvirus nog niet weg (30/07/2024)
Ondanks voortdurende aanwezigheid vogelgriep nog geen grote uitbraken in 2024 (18/04/2024)
Situatie vogelgriep momenteel rustig, alertheid blijft geboden (08/02/2024)
Is het nog steeds belangrijk om dode wilde vogels aan te bieden voor vogelgriepsurveillance? (23/01/2024)
Vogelgriep circuleert weer onder wilde vogels (17/11/2023)
Een sperwer met meerdere ziekten (29/06/2023)
Jonge oehoe dood door vogelgriep (22/06/2023)
Update kokmeeuwen sterfte (23/03/2023)
Alert op vogelgriep bij kokmeeuwen (20/02/2023)
Vogelgriep bij raven (15/09/2022)
Vragen en antwoorden over vogelgriep bij in het wild levende vogels (15/02/2022)
Bunzing en vossen besmet met vogelgriep (20/01/2022)
Nog steeds hoogpathogene vogelgriep in Nederland (07/09/2021)
Vogelgriep gevonden bij jonge vosjes in Groningen (03/06/2021)
Update Vogelgriep 1 maart 2021 (09/03/2021)
Hoog-pathogene vogelgriep nog steeds aanwezig onder wilde vogels (20/01/2021)
Meldingen vogelgriep wilde vogels afgenomen (01/02/2017)
Update vogelgriep in Nederland (23/12/2016)
Update vogelgriep in Nederland (23/11/2016)
Hoogpathogeen H5N8 in watervogels in Nederland (11/11/2016)
Vogelgriep onder wilde vogels in Nederland (10/11/2016)
Geen vogelgriep bij onderzochte dode knobbelzwanen (19/04/2016)

Projecten

Overige berichten

Vogelgriep aangetroffen bij torenvalk (04/03/2025)
Vogelgriep blijft heersen in Nederland (24/02/2025)
Extra waakzaamheid voor zoogdieren in verband met vogelgriep (04/02/2025)
Opnieuw veel wilde vogels getroffen door vogelgriep (24/01/2025)
Vogelgriep vastgesteld bij vos (23/01/2025)
Aandacht voor vogelgriep (06/12/2024)
Najaarstrek in volle gang, alert blijven op vogelgriep (17/10/2024)
Nieuwsbrief Enetwild (12/05/2024)
Alaska: ijsbeer dood door vogelgriep (04/01/2024)
Zoogdier met zenuwverschijnsel: niet altijd vogelgriep (12/09/2023)
Hoe kunnen we vogelgrieprisico’s voor vogelkolonies verminderen? (01/05/2023)
Vogelgriep: alertheid blijft geboden en meldschema is gewijzigd (07/12/2022)
Canada: zwarte beer met vogelgriep en een ijsduiker met westnijlvirus (21/11/2022)
Update vogelgriep bij raven: 4e jong leeft nog (22/09/2022)
NVWA/WBVR: Bij dode Kanoeten in het Waddengebied is vogelgriep vastgesteld. (24/12/2021)
Opnieuw vos met vogelgriep (24/12/2021)
Situatie m.b.t. hoog-pathogene vogelgriep in Nederland en Europa (02/12/2021)
Aandacht voor vogelgriep (04/11/2021)
Meld dode vogels in verband met vogelgriep (19/10/2021)
Monitoring positief geteste vogels met H5N8 (20/12/2020)
Wilde vogelsoorten aangetoond besmet met hoog-pathogene vogelgriepvirussen in 2020 in Nederland (19/11/2020)
Hoog pathogene vogelgriep H5N8 bij wilde knobbelzwanen – update (04/11/2020)
Vogelgriep in Oost-Europa – alertheid in Nederland! (21/01/2020)
Denemarken: Vogelgriep vastgesteld bij zeearend. (16/01/2019)
WBVR: Wilde vogels positief voor vogelgriep (14/12/2017)
Vogelgriep Biddinghuizen: blijf alert (12/12/2017)
Wees alert op vogelsterfte (23/10/2017)
Augustus 2017: vogelgriep (HPAI H5N8) bij wilde vogels in Europa (31/08/2017)
Vogelgriep H5N8 vastgesteld bij wilde watervogels in Noord- en Zuid-Duitsland (08/11/2016)
Vogelgriep H5N8 aangetroffen bij wilde vogels in Polen en Hongarije (08/11/2016)
Hoog pathogeen vogelgriep bij wilde vogels in Rusland (21/06/2016)
Dode pelikanen door vogelgriep in Bulgarije en Roemenië (21/04/2015)
Vogelgriep H5N8 bij knobbelzwaan in Zweden (30/03/2015)
Vogelgriep in Europa (10/01/2015)
Verdere versoepeling regels vogelgriep (17/12/2014)
Vogelgriep – Het laatste nieuws van November 2014 (30/11/2014)
Griepvirus H10N7 nu ook onder zeehonden in Nederland (20/11/2014)
Verhoogde sterfte onder zeehonden ook in Nederland (14/11/2014)
Wilde eend speelt als trekvogel waarschijnlijk geen rol bij vogelgriep (16/10/2014)

Documenten en Publicaties

Monitoring vogelgriep bij zoogdieren
Wild zoogdier besmet met het hoogpathogene H5N1-vogelgriepvirus. Rijks, J.M., V.Caliendo, N.Beerens, R. S. Sikkema, J.M.A. van den Brand & Roy Slaterus, (2024). De Levende Natuur, 125 (2), p 53-56. 53_56_DLN2_Zoogdieren_met_H5N1 - Auteursbestand
Effect of 2020–21 and 2021–22 Highly Pathogenic Avian Influenza H5 Epidemics on Wild Birds, the Netherlands. Caliendo, V., E. Kleyheeg, N. Beerens, K.C.J. Camphuysen, R. Cazemier, A.R.W. Elbers, R.A.M. Fouchier, L. Kelder, T. Kuiken, M. Leopold, R. Slaterus, M.A.H. Spierenburg, H. van der Jeugd, H. Verdaat & J.M. Rijks (2024). Emerging Infectious Diseases. 2024;30(1):50-57. doi:10.3201/eid3001.230970.
Zoonotic Mutation of Highly Pathogenic Avian Influenza H5N1 Virus Identified in the Brain of Multiple Wild Carnivore Species. Vreman, S., M. Kik, E. Germeraad, R. Heutink, F. Harders, M. Spierenburg, M. Engelsma, J. Rijks, J. van den Brand & N. Beerens. Pathogens 2023, 12(2), 168. https://doi.org/10.3390/pathogens12020168
Vogelgriepsterfte onder wilde vogels, massaler en desastreuzer dan ooit. Montizaan, M., R. Slaterus & J. Rijks (2022). Vakblad Natuur Bos Landschap sept 2022 (187): 12-15
Highly Pathogenic Avian Influenza A(H5N1) Virus in Wild Red Foxes, the Netherlands, 2021. Rijks, J. M., H. Hesselink, P. Lollinga, R. Wesselman, P. Prins, E. Weesendorp, M. Engelsma, R. Heutink, F. Harders, M. Kik, H. Rozendaal, H. van den Kerkhof, & N. Beerens (2021). Emerging Infectious Diseases, 27(11), 2960-2962. https://doi.org/10.3201/eid2711.211281.