Rode eekhoorn met tularemie (hazenpest)
Voor het eerst in Nederland is tularemie vastgesteld bij een wilde rode eekhoorn (Sciurus vulgaris). De rode eekhoorn is begin oktober 2023 ziek gevonden in de gemeente Bunnik, provincie Utrecht en is kort daarop doodgegaan. De rode eekhoorn werd voor onderzoek naar de doodsoorzaak opgehaald door het DWHC.
De rode eekhoorn was een volwassen, mannelijk dier. Hij was mager en had in diverse organen ontstekingen. Het vermoeden dat de ontstekingen waren veroorzaakt door de Francisella tularensis bacterie werd door het VMDC van de Universiteit Utrecht en het WBVR te Lelystad bevestigd. De ziekte veroorzaakt door deze bacterie heet tularemie.
In de omgeving van de vindplaats van deze rode eekhoorn is tularemie vaker vastgesteld bij hazen (zie kaart 1, in het wild levende dieren met tularemie in midden Nederland). In Nederland is tularemie behalve bij hazen, ook bij twee bevers vastgesteld. De 1e positieve bever was in 2020 in Noord-Limburg. In Nederland was deze ziekte nog niet eerder bij een rode eekhoorn aangetoond.
Op zich komt tularemie vrij algemeen in de wereld voor en zijn vooral knaagdieren en haasachtigen er gevoelig voor. Vandaar dat de ziekte in de volksmond ook wel ‘hazenpest’ genoemd wordt. Over tularemie bij hazen en kleine knaagdieren is in Europa veel geschreven, maar bij rode eekhoorns nauwelijks. In 2021 is voor het eerst een natuurlijk opgelopen geval van tularemie beschreven bij een rode eekhoorn in Europa, in Zwitserland. Deze eekhoorn was een volwassen vrouwelijke rode eekhoorn die trilde en sloom was en werd geëuthanaseerd (Pisano et al. 2021). In 2022 loopt een mevrouw in Duitsland tularemie op nadat ze door een eekhoorn was gebeten (Borgschulte et al. 2022). Dit zijn de enige twee bekende Engelstalige wetenschappelijk publicaties over natuurlijk opgelopen tularemie infecties bij rode eekhoorns in Europa.
Op kaart 2 is te zien waar in de perioden 2011 – 2023 tularemie bij in het wild levende dieren in Nederland is vastgesteld.
Tularemie is een zoönose, hetgeen inhoudt dat de mens de ziekte kan oplopen door contact met een besmet dier. Daarnaast kan de mens besmet raken met hazenpest door een insecten- of tekenbeet, door het binnenkrijgen van besmet (oppervlakte)water of voedsel of door het inademen van gecontamineerd stof of luchtdeeltjes. Informatie over de ziekteverschijnselen bij de mens kunt u vinden op de website van het RIVM (http://www.rivm.nl/Onderwerpen/T/Tularemie).
Ga voor overige DWHC informatie en DWHC berichten over tularemie naar DWHC: https://dwhc.nl/ziekten/tularemie/
Geraadpleegde literatuur:
Borgschulte, H. S., Jacob, D., Zeeh, J., Scholz, H. C., and Heuner, K. (2022). Ulceroglandular form of tularemia after squirrel bite: a case report. Journal of Medical Case Reports 16, 1-6.
Pisano, S. R., Kittl, S., Eulenberger, U., Jores, J., and Origgi, F. C. (2021). Natural infection of a European red squirrel (Sciurus vulgaris) with Francisella tularensis subsp. holarctica. The Journal of Wildlife Diseases 57, 970-973.
