Hazenpest in Overijssel



Meerdere jagers binnen de WBE Zenderen, gelegen in de provincie Overijssel, meldden sinds oktober verhoogde sterfte van hazen en konijnen. Intussen zijn uit dit gebied vier hazen voor onderzoek naar DWHC verstuurd. Van één haas is intussen de uitslag bekend, dit dier had tularemie, ook wel hazenpest genoemd. De andere hazen zijn nog in onderzoek.

Hazenpest

Hazenpest wordt veroorzaakt door de bacterie Francisella tularensis. Deze ziekte kan bij zeer veel diersoorten voorkomen, maar vooral hazen en knaagdieren zijn gevoelig.

Overdracht

De bacterie is van dier op mens overdraagbaar, maar niet van mens op mens.
Een besmetting kan op verschillende manieren plaatsvinden.

  • Via de huid
    • Door direct contact met een besmet dier via een (soms onzichtbare) wond of slijmvliezen, bijvoorbeeld na contact met een besmet dier met ongewassen handen in de ogen wrijven.
    • via een insectenbeet. Dit is vooral bekend uit Zweden.
  • Door het eten van niet goed doorbakken besmet vlees (deze bacterie wordt bij 60 ºC gedood).
  • Door het binnenkrijgen van besmet (sloot)water. Uit Scandinavië is bekend dat het drinken van besmet water daar een rol speelt. Het water raakt besmet doordat er bijvoorbeeld dode zieke lemmingen in hebben gelegen.
  • Via het inademen van besmette luchtdeeltjes. Bekend is dat een aantal mensen in Duitsland ziek zijn geworden door het met water schoonspuiten van ontweide hazen.

Omdat nog veel onduidelijk is hoe de overdracht van tularemie in Nederland verloopt, is in november 2016 de ziekte bij mensen meldingsplichtig geworden. Brononderzoek kan meer inzicht opleveren over de besmettingsroutes en dat maakt het weer mogelijk om zo betere preventieve maatregelen te kunnen adviseren. Voor dieren (niet zijnde vee of nertsen) bestond al een meldingsplicht.
Afgelopen week nog zijn in Beieren negen jagers ziek geworden, waarvan er acht in het ziekenhuis zijn beland.

Symptomen mens

Wanneer de besmetting via een (soms niet zichtbare) wond plaatsvindt, ontstaat binnen enkele dagen een zweer ter plaatse van de wond en/of een ontsteking van de regionale lymfklieren. Hetgeen zich uit in bijvoorbeeld zwelling van de arm en/of opgezette lymfeklieren in de oksel of lies aan de zijde van respectievelijk de aangedane arm of been. De ziekte gaat gepaard met koorts en griepachtige verschijnselen. Tularemie is in principe met antibiotica goed te behandelen, mits de juiste middelen worden ingezet.

Mocht u na contact met een dode haas en/of het villen van een haas klachten krijgen, geef dan bij uw arts aan dat er contact is geweest met hazen.

Aanvullende informatie over tularemie is beschikbaar op de website van het RIVM (www.rivm.nl > onderwerpen > T > Tularemie) en WBVR (https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/Bioveterinary-Research/Dierziekten/Bacteriele-ziekten/Tularemie-hazenpest-1.htm)

Symptomen haas

Tijdens de uitbraak van hazenpest in 2015 in Friesland, werd aangegeven dat de hazen opvallend zwak en apathisch waren, een schommelende gang hadden en hun natuurlijke schuwheid waren verloren. Maar omdat deze symptomen ook bij andere hazenziekten voorkomen, is aan de hand van het gedrag of uiterlijk van een haas niet te zeggen welke ziekte het dier onder de leden heeft.

Symptomen honden

Honden zijn veel minder gevoelig voor de hazenpest-bacterie. Als ze worden besmet, zijn de ziekteverschijnselen meestal mild. In Nederland is een geval bekend waarbij een hond (lichte) ziekteverschijnselen vertoonde na het oplikken van bloed van een besmette haas.
Symptomen bij de hond zijn een verminderde eetlust gedurende een paar dagen, ze hebben eventueel koorts en zijn minder fit. Een dode haas kan ook een andere ziekte hebben, waar een hond gevoelig voor is. Geef dus nooit slachtafval en/of rauw vlees van een haas aan de hond.

Voorzorgsmaatregelen

Vooral jagers en mensen die in de natuur werken, hebben een grotere kans om besmet te raken. Daarom is het belangrijk om voorzorgsmaatregelen te nemen.

  • Draag altijd wegwerphandschoenen bij het aanraken van zieke of dode dieren en gooi deze na eenmalig gebruik weg.
  • Was hierna uw handen met zeep en veel water en droog ze goed.
  • Zorg bij wondjes voor een goede wond-hygiëne door de wond zorgvuldig te desinfecteren en verbind schaaf- en snijwondjes.
  • Was vóór het eten opnieuw goed uw handen.
  • Verhit konijnen- en hazenvlees altijd voldoende zodat het gaar is; eet geen rosé gebakken vlees (kerntemperatuur hoger dan 60 °C).
  • Als de temperaturen nog hoog genoeg zijn voor muggen en/of teken, gebruik dan insectenwerende middelen en/of draag insectenwerende kleding als u het veld in gaat. Dit heeft als bijkomend voordeel dat het ook beschermd tegen teken die bijvoorbeeld de ziekte van Lyme of teken-encefalitis kunnen overdragen.

In sommige gevallen zijn extra beschermingsmaatregelen noodzakelijk:
Als na het ontweiden van hazen of konijnen de karkassen met water worden schoongespoten, zoals in sommige delen van Duitsland heel gebruikelijk is,  is het aan te raden een mondkapje met FFP2 filter te gebruiken. Gewone mondkapjes houden de bacterie die tularemie veroorzaakt niet tegen. De fijne nevel die met het spuiten ontstaat, kan besmet zijn met de bacterie en worden ingeademd.
Of de negen jagers in Beieren (zie link boven) de hazen hebben schoongespoten of onder de kraan hebben schoongespoeld, is onbekend.

Meld dode hazen en konijnen

Treft u dode hazen of konijnen aan in een gebied, meld dit op www.dwhc.nl In overleg kan besloten worden tot onderzoek van de aangetroffen dieren.