Eerste haas met RHDV-2 in Nederland
Microscopisch waren acute lever- en miltontsteking duidelijk zichtbaar. Foto: Multimedia, faculteit Diergeneeskunde
Voor het eerst is in Nederland RHDV-2 (Rabbit Haemorrhagic Disease Virus) als doodsoorzaak bij een haas aangetoond. Dit dier was half december 2016 dood gevonden in het werkgebied van de Wildbeheereenheid Aalten, op de grens van de gemeenten Aalten en Winterswijk. De haas is doodgegaan aan zeer acute ontstekingen aan lever en milt. De verdenking van RHDV-2 infectie is bevestigd met virologisch onderzoek (PCR-test) door Laboklin te Hoensbroek.
RHDV-2 is een subtype van het Rabbit Haemorrhagic Disease Virus (RHDV), de veroorzaker van het viraal hemorrhagisch syndroom (VHS). Deze ziekte kan massale sterfte onder konijnen (Oryctolagus cuniculus) veroorzaken. Een ander subtype van RHDV is het klassieke RHDV, ook wel RHDV-1 genoemd.
RHDV
RHDV-1 komt al sinds begin jaren ‘90 voor onder Nederlandse konijnen, terwijl RHDV-2 pas recent (2015) in ons land is aangetoond. RHDV-2 is een vrij nieuw virus, dat voor het eerst in 2010 in Frankrijk werd vastgesteld. Sindsdien heeft het zich over Europa verspreid. Hoewel de twee subtypes RHDV-1 en RHDV-2 verwant zijn, treedt er vrijwel geen kruisbescherming op. Daarom overleden gehouden konijnen die alleen ingeënt waren tegen RHDV-1 toch aan RHDV-2 infectie.
RHDV en hazen
Foto: Margriet Montizaan
Het klassieke RHDV-1 is een echt konijnenvirus en is slechts één keer beschreven bij een Iberische haas (Lepus granatensis). Van sterfte onder hazen door RHDV-2 zijn daarentegen intussen meerdere gevallen bekend. Tot nu toe lijkt het met RHDV-2 bij Europese hazen (Lepus europaeus) te gaan om een ‘spill-over’ effect vanuit de konijnenpopulatie en betreft het meestal slechts individuele gevallen (Australië, Duitsland, Italië en Spanje). In Frankrijk zijn echter al 40 RHDV-2 positieve Europese hazen aangetroffen afkomstig van 25 verschillende, verspreid over het land liggende, uitbraken. De virusstam die in deze hazen werd gevonden, was steeds dezelfde als de virusstam die in dat gebied sterfte onder de konijnen had veroorzaakt. (Zie ook https://www.dwhc.nl/hazen-rhdv-2-frankrijk/ ; https://www.dwhc.nl/rhdv2-haas-australie/ ; https://www.zoogdiervereniging.nl/sites/default/files/publications/Telganger%20oktober%202016.pdf.
Hazen en konijnenstand in het betrokken gebied
De inzender van de dode Nederlandse haas meldt dat de hazenstand in dit gebied redelijk is en geen massale sterfte onder hazen heeft plaatsgevonden. Wel werd 1,5 km verderop nog een dode haas gevonden, maar deze kon niet worden onderzocht omdat het kadaver al was aangevreten (kop eraf).
Met de konijnenstand in dit gebied gaat het daarentegen zeer slecht. In de afgelopen zomer van 2016 zijn bijna alle jonge konijnen doodgegaan. Ze vielen letterlijk om op het gazon met het gras nog in de bek: een beeld dat past bij VHS. De inzender gaf aan dat vanaf september de myxomatose toesloeg onder de volwassen dieren. Ook in november en januari werden nog dode konijnen met myxomatose gevonden. Andere jaren zagen ze ook wel myxomatose onder de konijnen, maar was de sterfte niet zo heftig als dit najaar. De konijnenstand is gekelderd naar een niveau van slechts ca 10 % ten opzichte van vorig jaar.
Besmetting
Het virus is zeer besmettelijk. Konijnen en hazen raken besmet door zowel direct (dit is onderling) als indirect contact. Voorbeelden van indirect contact zijn: contact met urine en keutels van besmette dieren, en via o.a. besmet water, voedsel, kleding, schoeisel en handen. Ook in de uitwerpselen van roofdieren die een besmet konijn hebben gegeten, kan levensvatbaar virus aanwezig zijn. Overdracht van het virus kan ook plaatsvinden via contact met insecten, zoals vliegen. Het RHD-virus is niet besmettelijk voor andere gezelschapsdieren zoals honden, katten, cavia’s en andere knaagdieren. Gehouden konijnen kunnen tegen beide typen RHDV worden ingeënt.
