Overzichtskaart teken-encefalitisvirus in Nederland



Jaarlijks worden vele mensen door één of meerdere teken gebeten. Teken kunnen verschillende ziektes bij zich dragen en op de mens overbrengen. De ziekte van Lyme is de bekendste. Een minder voorkomende ziekte in Nederland is teken-encefalitis (TBE/FSME). Hoewel na een tekenbeet het risico op deze ziekte vele malen kleiner is dan op de ziekte van Lyme, is dit een extra reden om alert te zijn op tekenbeten.

In Nederland is de schapenteek (Ixodes ricinus), in het verleden vaak houtteek genoemd, de meest voorkomende tekensoort in Nederland. Deze teek is de belangrijkste overbrenger van de Borrelia bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. In Nederland is ongeveer 1 op de 5 teken besmet met deze bacterie. Behalve deze bacterie kan de schapenteek diverse ziekteverwekkers met zich meedragen, waaronder het teken-encefalitisvirus. De ziekte, teken-encefalitis, wordt ook wel aangeduid met de afkortingen TBE of FSME. Sinds 2016 weten we dat teken in bepaalde delen van Nederland met dit virus besmet kunnen zijn.

Voorkomen TBE/FSME-virus in Nederland

Overzichtskaart teken-encefalitis NederlandVorig jaar werd uit het onderzoek van reeënbloed door het DWHC van de Universiteit Utrecht en het RIVM bekend dat er een toename was van het aantal locaties van reeën met antistoffen tegen het virus in vergelijking met 2009-2010, zie bericht met de eindresultaten. In dit bericht wordt ook uitgelegd waarom het ree is gekozen als goede indicator voor het onderzoek naar het TBE/FSME-virus. In Nederland hebben verschillende onderzoeken plaats gevonden aan de verspreiding van het TBE/FSME—virus in Nederland.

Het RIVM heeft de resultaten van deze verschillende onderzoeken, waaronder ook het reeënbloed-onderzoek van DWHC/RIVM, nu in één overzichtelijke kaart samengebracht (zie kaart). Meer informatie is te vinden in het persbericht van het RIVM.

Wat betekent dit voor u?

In feite verandert er voor de praktijk niet veel, maar onderstreept dit nog eens extra het belang van het nemen van preventieve maatregelen (zie RIVM en Stigas) en het doen van een teken-controle (filmpje) nadat je in het groen bent geweest. Wel is het tijdig verwijderen van een teek nu nog belangrijker, omdat het teken-encefalitis virus direct na vasthechten kan worden overgedragen.
Het TBE/FSME-virus komt jaren voor in teken in andere Europese landen waaronder Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland en het zuiden van de Scandinavische landen.

Teken-encefalitis – Ziekte van Lyme

Teken-encefalitis en de Ziekte van Lyme worden nog wel eens door elkaar gehaald. In onderstaande tabel staan de verschillen tussen TBE/FSME en Ziekte van Lyme weergegeven.

TBE/FSME-virus Ziekte van Lyme
Ziekteverwekker virus bacterie
Overdracht Het virus zit in de speekselklieren van de teek en kan kort na vasthechten van de teek worden overgedragen. De bacterie bevindt zich in de maag van de teek. Pas nadat de teek bloed heeft gezogen, vermeerdert de bacterie en  wordt deze overgedragen. Door de teek tijdig te verwijderen, wordt de kans op de ziekte kleiner.
Voorkomen in Europa Nederland, Midden- en Oost-Europa, Zuid-Scandinavië. Geheel Europa
Mensen ziek na tekenbeet in NL Ca. 1 à 2 per jaar Ca. 27.000 per jaar
Symptomen In de meeste gevallen verloopt de ziekte zonder symptomen. Bij ziekte verloopt deze vaak in twee fases:
1) Binnen één tot drie weken na de beet: koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, algehele malaise. Deze fase duurt meestal twee dagen tot een week. Dan verdwijnt de koorts voor een paar dagen.
2) Bij een klein aantal mensen ontstaat de tweede fase met hoge koorts, ernstige hoofdpijn, ontsteking van de hersenen en het hersenvlies. Eén tot twee procent van deze patiënten overlijdt aan deze infectie. Soms leidt teken-encefalitis tot ernstige en blijvende aandoeningen van het zenuwstelsel.		 Ziekte van Lyme wordt opgedeeld in drie stadia:
1) Vroege, lokale ziekte van Lyme: binnen twee tot vier weken (soms tot drie maanden) ontstaat een rode, steeds groter wordende kringvormige huidverkleuring of rode vlek. Deze rode kring (Erythema migrans (EM)) wordt niet altijd opgemerkt en verschijnt ook niet altijd. De EM verdwijnt vanzelf. Binnen drie maanden na de tekenbeet kunnen griepverschijnselen (spierpijn, hoofdpijn, koorts) optreden.
2) De door het lichaam verspreide ziekte van Lyme: gewrichtsontstekingen, aangezichtsverlammingen, dubbelzien, neiging tot flauwvallen, hartklachten, huidproblemen.
3) Langdurige of chronische klachten toegeschreven aan Lyme.
Vaccinatie (vooraf) Preventieve vaccinatie, bestaande uit drie inentingen. Om de drie tot vijf jaar een herhaal-inenting. Niet mogelijk bij mensen.
Behandeling (achteraf) Er zijn geen specifieke medicijnen tegen het virus. Met antibiotica, Hoe eerder met de behandeling wordt begonnen, hoe beter het resultaat.

Afkortingen

DWHC  Dutch Wildlife Health Centre
FSME   Frühsommer-Meningoenzephalitis
RIVM     Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
TBE      Tick Borne Encephalitis

Meer informatie:

Nederland:

Reizigers: